Антыфэйк / фактчэк

19 красавіка 2023

Фэйкі тыдня: Салаўёў пракаментаваў смерць Татарскага словамі «хутка сустрэнемся»

Уладзімір Салаўёў не абнаўляе свой акаўнт у твітары з мінулага года.

Пасля забойства расійскага ваеннага блогера Уладлена Татарскага ва ўкраінскім тэлеграм-канале «Фашык Данецкі» з'явіўся такі скрын твіту Уладзіміра Салаўёва:

Гэты пост — фэйк. Уладзімір Салаўёў не абнаўляе свой акаўнт у твітары з мінулага года. Апошні ўласны твіт ён апублікаваў увосень 2022 года. З таго часу новых твітаў не было.

Іншы бок таксама падрабляе твіты. Напрыклад, 1 красавіка расійскія блогеры запусцілі фэйкавую пасаду міністра замежных спраў Латвіі, які нібыта няўдала пажартаваў над Зяленскім.

«Міністр замежных справаў Латвіі Эдгар Рынкевіч вырашыў пажартаваць і абвясціў на 1 красавіка, што Украіну прымаюць у ЕЗ. 

Пасля таго, як гэта выклікала негатыўную рэакцыю, Рынкевіч папрасіў прабачэння і выдаліў твіт. 

Лепшы тролінг Зе», — піша ТГ-канал Панамар.

Зразумела, у профілі Эдгара Рынкевіча зараз няма такога твіту. Мы звярнуліся ў прэс-службу міністэрства, каб даведацца, ці пісаў ён падобны пост. І атрымалі наступны адказ.

«Міністр замежных справаў не апублікаваў ніводнага з тых твітаў, якія яму прыпісвае расейская прапаганда. Гэта наўмысная маніпуляцыя і хлусьня, якая распаўсюджваецца расейскай прапагандысцкай машынай». 

Абярыце тэгі

Абярыце даты выкрыцця фэйкаў
Тып
Тэрыторыя
Крыніца
Асобы
Тэмы

Эканоміка ЗША разбураецца на вачах

У Беларусі расце курс долара. А дзяржСМІ прадказваюць яму блізкі канец. Доказы краху даляра палітолаг Вадзім Ялфімаў убачыў у тым, што ў ЗША збанкрутавала некалькі банкаў. І ў пацверджанне спаслаўся на меркаванне амерыканскага мільярдэра.

«Чарговы правал амерыканскага капіталізму. Магчыма і апошні правал. Самы апошні... Каб не быць галаслоўным, прывяду яшчэ адну цытату... Самага паспяховага амерыканскага мільярдэра, які падняўся на высокіх тэхналогіях... Заснавальнік фонду Citadel Кен Грыфін у інтэрв'ю газеце Financial Times (а гэта галоўная газета Уол-стрыт) заявіў, цытую: "Фармальна ЗША – эканоміка капіталістычная, і яна разбураецца на нашых вачах". Так што Амерыка перастане кіраваць светам, як толькі людзі пачнуць пазбаўляцца ад даляра».

Брытанская Financial Times сапраўды надрукавала інтэрв'ю з Кэнэтам Грыфінам. І нават вынесла ў загаловак тыя яго гучныя словы, якія цытуе Ялфімаў. Але, відаць, далей загалоўка ён артыкул не чытаў. Таму што крушэнне амерыканскага капіталізму мільярдэр убачыў не ў банкруцтве банкаў, а ў тым, што дзяржава ўзялася дапамагаць усім укладчыкам гэтых банкаў. 

Грыфін сказаў Financial Times, што ўраду ЗША не трэба было ўмешвацца, каб абараніць усіх укладчыкаў SVB пасля краху банка ў Санта-Клары ў пятніцу. 

«ЗША павінны быць капіталістычнай эканомікай, і гэта разбураецца на нашых вачах", – сказаў ён у інтэрв'ю ў панядзелак, на наступны дзень пасля таго, як якія рэгулююць органы ЗША паабяцалі абараніць усіх укладчыкаў у SVB – нават тых, чый баланс перавышае федэральную страхоўку ў памеры 250 000 долараў. «Адбылася страта фінансавай дысцыпліны, калі ўрад цалкам ратавала фундатараў». 

Пры гэтым, Грыфін адзначае, што эканоміка ЗША дастаткова моцная.

«У нас поўная занятасць, страты па крэдытах мінімальныя, а балансы банкаў знаходзяцца на самым высокім узроўні за ўсю гісторыю. Мы можам вырашыць праблему маральнай рызыкі з пазіцыі сілы»

Іншымі словамі, Грыфін кажа, што ЗША моцныя сваёй капіталістычнай эканомікай. А ў банкруцтве некалькіх з амаль пяці тысяч амерыканскіх банкаў глабальнай бяды няма. Акрамя таго, на яго думку, калі ўрад пачне ратаваць банкрутаў за кошт грошай падаткаплацельшчыкаў, то Амерыка можа страціць сваю капіталістычную канкурэнтаздольнасць.

Абярыце тэгі

Абярыце даты выкрыцця фэйкаў
Тып
Тэрыторыя
Крыніца
Асобы
Тэмы

У ЗША заклікаюць бяздомных і беспрацоўных ісці ваяваць ва Украіне

У той жа дзень, калі ў ЗША аб'явілі аб выдзяленні Украіне новага пакета ваеннай дапамогі, у расійскіх пабліках з'явілася фатаграфія аб'явы, якая заклікае бяздомных і беспрацоўных у ЗША ісці ваяваць ва Украіне. Пра гэта паведамляе і вядомы расейскі блогер Падаляка.

«Стаміўся жыць на дапамогу?

Едзь ваяваць ва Украіну!

За ўдзел абяцаюць статус міжнароднага валанцёра, медстрахоўку і штомесячныя выплаты», — напісаў Падаляка.

У аб'яве паказаны тэлефон пасольства Украіны ў ЗША. Аднак нам не ўдалося па ім датэлефанавацца. 

Тады мы звярнуліся ў Інтэрнацыянальны легіён тэрытарыяльнай абароны Украіны, ад імя якога нібыта напісана гэта аб'ява. Вось які адказ мы атрымалі адтуль.

«Ні Інтэрнацыянальны Легіён Абароны Украіны, ні адна іншая структура ВСУ, а таксама МЗС або іх структуры (гэта пацверджана спікерам МЗС Алегам Нікаленкам), не стваралі, не размяшчалі, і не прасоўвалі такія ці падобныя паведамленні. Ні ў ЗША, ні ў іншых краінах».

Гэтую аб'яву ў Легіёне лічаць фэйкам. Хоць у Легіёне не адмаўляюць, што амерыканцы ваююць у шэрагах ВСУ. Але па ідэалагічных прычынах, а не з-за меркантыльных меркаванняў ці няўдалага жыцця.

Абярыце тэгі

Абярыце даты выкрыцця фэйкаў
Тып
Тэрыторыя
Крыніца
Асобы
Тэмы

Беларусь з'яўляецца адукацыйным хабам Усходняй Еўропы

Пасля таго, як Аляксандр Лукашэнка назваў Беларусь адукацыйным хабам Усходняй Еўропы, палітолаг Пётр Пятроўскі на ютуб-канале інфармагенцтва «Мінск-навіны» заявіў, што амерыканцам у школе прамываюць мазгі і там вельмі слабая адукацыя, а вось у Беларусі ўсё значна лепш.

«У Беларусі вельмі цікавая інтэлектуальная пазыцыя. Мы не захад, мы не нейкі там усход, мы можам на ўсіх паглядзець збоку. І нам у гэтым пляне вельмі лёгка разважаць. А прадставім іншую схему. Мы амерыканцы, мы прайшлі амерыканскую школу, дзе адукацыя так сабе. Самая багатая краіна, а адукацыя там на 48 месцы. Прычым праграма навучання дастаткова спецыфічная: няма сусветнай гісторыі, няма геаграфіі, толькі геаграфія ЗША, гісторыя ЗША і са званіцы ЗША, што не было каланіялізму, індзейцаў ніхто не забіваў, нацызм гэта так, цацкі». 

А цяпер разбяром, у чым Пятроўскі не мае рацыю. Параўнаннем нацыянальных сістэм агульнай сярэдняй адукацыі займаецца праграма PISA, запушчаная Арганізацыяй эканамічнага супрацоўніцтва і развіцця. Для гэтага параўнання праводзіцца рэальнае тэсціраванне школьнікаў да 15 гадоў ва ўсіх краінах-удзельніцах. Беларусь першы і апошні раз удзельнічала ў гэтай праграме ў 2018 годзе. І вось вынікі

З 79 краін па чытацкай пісьменнасці Беларусь на 36 месцы, а ЗША на 13-м. Па матэматычнай пісьменнасці - ЗША толькі на адзін радок апярэдзілі Беларусь і занялі 37 месца. Гэта значыць, вынік прыкладна аднолькавы. Па прыродазнаўчых прадметах Беларусь на 37-м месцы, ЗША - на 18. 

Гэта значыць, атрымліваецца, што амерыканскія школьнікі заўважна апярэджваюць беларускіх школьнікаў па прадметах, не звязаных з матэматыкай. А па матэматыцы знаходзяцца на тым самым узроўні. І гэтую іх адукацыю Пятроўскі назваў "так сабе".

Ну а што да таго, што амерыканскія дзеці не вучаць сусветную гісторыю і геаграфію, то мы проста пакажам відэа ўрока са школы ў горадзе Санівейл у Сіліконавай даліне, якое нам даслалі нашы гледачы.

Як патлумачыла нам настаўніца, да шостага класа амерыканскія школьнікі вывучаюць гісторыю свайго штата і краіны. А сусветная гісторыя і геаграфія ў іх пачынаецца ў 6-7 класах і працягваецца ў старэйшай школе.

Абярыце тэгі

Абярыце даты выкрыцця фэйкаў
Тып
Тэрыторыя
Крыніца
Асобы
Тэмы

Польскіх афіцэраў у Катыні расстралялі фашысты 

Перад чарговай гадавінай катынскай трагедыі расейскія і беларускія медыі раптам заявілі, што польскіх афіцэраў у Катыні расстралялі фашысты. Вось, што распавялі ў сюжэце навін «Беларусь-1»: 

«ФСБ Расіі апублікавала дакументы, з якіх вынікае, што ўскладзеная на СССР віна за смерць польскіх афіцэраў у Катыні - справа рук фашыстаў. Хоць Міністэрству прапаганды Нямеччыны, кіраванаму Гебельсам, атрымоўвалася на шматлікія дзесяцігоддзі наперад усяліць у розумы людзей хлусня і нянавісць, што стала яблыкам разладу паміж палякамі і рускімі. Але святло ўбачылі задакументаваныя ў 1945 годзе на Ленінградскім працэсе ўспаміны сведкаў той гістарычнай драмы. Зняволены Арно Дзюрэ, адпраўлены на лясныя працы непадалёк ад Катыні, успамінае, як часткі СС прывозілі людзей на аўтамашынах і скідалі ў роў глыбінёй 15-20 метраў. Польскіх афіцэраў у Катыні ў 1941 годзе расстралялі менавіта гітлераўцы, а не супрацоўнікі НКУС, сведчыць Дзюрэ». 

Гэта пададзена як навіна. Але гэта зусім не новыя дакументы, і нельга сказаць, што да гэтага пра іх ніхто ня ведаў.

Хутчэй гэта добра забытая гісторыя. А забыліся яе, таму што ў гэтых паказаннях байца СС Арно Дзюрэ, які трапіў у савецкі палон, было шмат дзівацтваў і нестыковак.

Вось напрыклад, урывак з пратаколу допыту, які выклала на сваім сайце агенцтва РІА Навiны:

Дзюрэ: Спачатку я быў у Польшчы, у 1942 годзе быў накіраваны ў Савецкі Саюз.

Пракурор: Раскажыце, што вы рабілі ў Польшчы?

Дзюрэ: Мы павінны былі працаваць і ў 1941 годзе павінны былі вырываць масавыя магілы.

Пракурор: У Катынскім лесе?

Дзюрэ: Так, недалёка ад Катыні.

Пракурор: раскажыце пра гэта падрабязней.

Дзюрэ: На пачатку верасня 1941г. мы былі пасланы ў лес, які знаходзіцца недалёка ад Катыні.

Гэта значыць, Дзюрэ перакананы, што Катынскі лес знаходзіцца ў Польшчы, а не пад Смаленскам. І капаў магілы ён у 41 году, але пры гэтым у Савецкі Звяз яго адправілі толькі ў 42–м году. 

Дзіўна і тое, што гэтаму вязню ўдалося пазбегнуць смяротнага прысуду. А потым, калі ў 50-ых гадах ён вярнуўся на радзіму, ён адмовіўся ад сваіх паказанняў і сказаў, што даваў іх пад прымусам. Увогуле, усё гэта ставіць пад сумнеў праўдзівасць яго слоў.

Больш за тое, нагадаем «Беларусь-1», што СССР і Расея ўжо даўно самі прызналі: у катынскай разні вінаватыя НКУС і Сталінскі рэжым.

Агенцтва ТАСС яшчэ 13 красавіка 1990 года паведаміла, што гісторыкі знайшлі дакументы, з якіх вынікае, што 15 тысяч польскіх афіцэраў, якія змяшчаюцца ў савецкіх лагерах, у 40-м годзе былі перададзены ў распараджэнне НКУС і пасля гэтага няма ніякай статыстычнай інфармацыі аб іх існаванні.

«Выяўленыя архіўныя матэрыялы ў сваёй сукупнасці дазваляюць зрабіць выснову аб непасрэднай адказнасці за злачынствы ў катынскім лесе Берыі, Мяркулава і іх падручных. Савецкі бок, выказваючы глыбокае шкадаванне ў сувязі з катынскай трагедыяй, заяўляе, што ён уяўляе адно з цяжкіх злачынстваў сталінізму». 

У 2010 годзе, да 70-годдзя катынскай трагедыі, Дзярждума Расіі выпусціла адпаведную заяву, дзе назвала разню актам самавольства таталітарнай дзяржавы і выказала глыбокае спачуванне ахвярам. 

У тым жа годзе і Пуцін прызнаў, што ў гэтым злачынстве вінаваты Сталін.

На сустрэчы з польскім прэм'ер-міністрам Дональдам Тускам ён нават паспрабаваў растлумачыць гэты масавы растрэл помстай Сталіна за загінуўшых у 20-ых гадах чырвонаармейцаў. 

«Мяркую, паўтараю, гэта маё асабістае меркаванне, што Сталін адчуваў сваю асабістую адказнасць за гэтую трагедыю і здзейсніў гэты расстрэл зыходзячы з пачуцця помсты. Ад гэтага здзейсненае дзеянне не перастае быць злачынным. Але, магчыма, гэта нешта можа растлумачыць».

За гэтыя гады па «катынскай справе» былі рассакрэчаныя каля чатырох мільёнаў дакументаў, а польскаму боку перададзены 1 млн лістоў. Так што пытанне аб тым, хто стаяў за гэтым забойствам, было даўно закрытае.

Але, на фоне новага канфлікту з Захадам, расейскія СМІ, як і пры Савецкім Саюзе, зноў пачынаюць адмаўляцца ад адказнасці за Катынскія расстрэлы.

Абярыце тэгі

Абярыце даты выкрыцця фэйкаў
Тып
Тэрыторыя
Крыніца
Тэмы

Іншыя Антыфэйкі / фактчэкі