Антыфэйк / фактчэк

08 сакавіка 2023

Фэйкі тыдня: Беларуская эканоміка адаптавалася да санкцый

Насамрэч — гэта не так. Беларускі статыстычны камітэт нарэшце падвёў і апублікаваў вынікі года і карціна выходзіць зусім адваротная.

Эканоміка адаптавалася да санкцый — рапартуюць беларускія чыноўнікі. Аб гэтым выказаўся і Аляксандр Лукашэнка яшчэ ў самым пачатку года. 

«Нам летась удалося пераадолець негатыўныя тэндэнцыі і выйсці ў грашовым выражэнні на станоўчыя вынікі па экспарту. Вядома, грошы вырашаюць усё, але хацелася б, каб мы, як прынята казаць, паштучна павялічвалі экспарт. Таму як бы мы тут не спрабавалі па выніках года падфарбаваць нашыя вынікі, не зусім гэта атрымаецца, будзем адкрыта казаць. Паштучна, гэта значыць, што трактароў і іншых аўтамабіляў, калійных угнаенняў, нафтапрадуктаў, тоны і штукі, мы рэалізавалі менш, чым у 21 годзе. І дзякуючы таму, што адбыўся рэзкі рост коштаў, на тыя тавары, якія мы прадаём, мы маем больш-менш станоўчыя вынікі па экспарце».

Іншымі словамі, маецца на ўвазе, што фізічна прадалі менш трактароў і іншай прадукцыі, але, паколькі кошты выраслі, то, у грошах, атрымалася больш, чым годам раней».

Насамрэч — гэта не так. Беларускі статыстычны камітэт нарэшце падвёў і апублікаваў вынікі года і карціна выходзіць зусім адваротная.

У 2022 годзе, калі лічыць далярамі, экспарт у бягучых коштах зменшыўся на 4%. Па іншай метадалогіі разлікаў - на 4,2%. Але ў любым выпадку ў грошах Беларусь прадала як мінімум на 1,5 мільярда долараў менш, чым годам раней. А звестак па штуках і тонах, як выказаўся Лукашэнка, Белстат пакуль не выклаў.

Гэта значыць, нават калі лічыць у грошах, то вынік адмоўны, а не больш-менш станоўчы. У фізічных аб'ёмах, зыходзячы з выказванняў Лукашэнкі аб росце коштаў, вынікі мінулага года могуць аказацца яшчэ горшымі. Магчыма, таму Белстат гэтыя звесткі і не агучвае.

Абярыце тэгі

Абярыце даты выкрыцця фэйкаў
Тып
Тэрыторыя
Крыніца
Асобы
Тэмы

Прэм'ер-міністр Эстоніі запатрабавала ўсталяваць кантроль над Масквой і змяніць менталітэт рускіх 

Наўздагон да паслання Уладзіміра Пуціна Федэральнаму сходу Расійскай Федэрацыі, дзе ён заявіў, што Расію і рускіх хочуць знішчыць, у беларускіх СМІ і блогах з'явілася пацвярджэнне гэтаму сцвярджэнню. Вось што, напрыклад, агучыў кіраўнік тэлеканала «Беларусь-1» Іван Эйсмант.

«Вось заява прэм'ер-міністра Эстоніі Каі Калас. Цытата. "Краіны НАТА павінны ўсталяваць кантроль над Масквой і сілком перапісаць менталітэт грамадзян Расіі, каб ад рускіх больш ніколі не зыходзіла пагроз", – заявіла яна. Ёй адказаў дэпутат Еўрапарламента ад Ірландыі Мік Уолес. Ён адказаў - "Вар'яты захопліваюць лякарню... Божа дапамажы Еўропе"»

Пасты з такім жа зместам выйшлі ў тэлеграм-каналах АТН і Салаўёў-Лайф.

Еўрадэпутат Мік Уолес сапраўды напісаў фразу пра вар'ятаў. Але ён павёўся на фэйкавую цытату. І, здаецца, яе распаўсюдзіла інфармагенцтва «Чырвоная вясна». У яго артыкуле гэтыя словы ўзяты ў двукоссі, гэта значыць як цытата прэм'ер-міністра Эстоніі Каі Калас.

За дзень да гэтага тыя ж словы пра менталітэт апублікаваў сайт «Палітнавігатар» — але без двукоссяў. Гэта значыць, як пераказ асноўнай сутнасці слоў эстонскага прэм'ера так, як іх зразумеў той, хто гэты артыкул пісаў.

У гэтым артыкуле ёсць сапраўдная цытата Каі Калас і відэа яе выступу. Вось як яна адказала на пытанне, што трэба зрабіць, каб з боку Расіі больш ніколі не зыходзіла пагроза: 

«Трэба вырашыць пытанне адказнасці таксама ў дачыненні да Расіі. Пасля Другой сусветнай вайны быў Нюрнбергскі трыбунал, Такійскі трыбунал. Нацысцкія злачынствы былі асуджаныя па ўсім свеце, і нямецкі народ даведаўся аб злачынствах, якія здзяйснялі нацысцкія злачынцы. Гэта змяніла менталітэт. Такіх рэчаў не было ў Расіі, гэтага не адбылося». 

Такім чынам, Беларусь-1, тэлеграм-каналы Салаўёў лайф і АТН даволі вольна інтэрпрэтавалі і ўтрыравалі сказанае.

Абярыце тэгі

Абярыце даты выкрыцця фэйкаў
Тып
Тэрыторыя
Крыніца
Асобы
Тэмы

Еўрапейцы бягуць у Беларусь 

На граніцах Беларусі з Польшчай і Літвой працягваецца крызіс. Літоўскія пагранічнікі прапускаюць усяго толькі па 50-60 фур за суткі (пры прапускной здольнасці 200), з-за чаго чэргі расцягваюцца на 8-9 кіламетраў. 

А ў дзяржаўнай прэсе Беларусі расказваюць аб тым, што ўлады Польшчы перашкаджаюць грамадзянам Еўрасаюза трапіць у Беларусь.

«3 палякі, 2 немцы і швейцарац спрабавалі незаконна перасекчы мяжу са сваімі рэчамі з Польшчы ў Беларусь! Ледзь не атрымалася, паны з перапуду паспелі іх затрымаць.

Выбачыце, а што ў вас тамака ў Эўропах адбываецца? Грамадзяне трох! еўрапейскіх краін спрабуюць уцячы ў Беларусь! Падобна, што заходнія палітыкі вешаюць смачны Ролтан нам на вушы. Не ўсё так гладка ў іх там, калі такія выпадкі ёсць».

Самае смешнае, што аўтар паста даў спасылку на навіну польскай пагранслужбы. І дастаткова па ёй перайсці, каб прачытаць, што ўсё было зусім не так.

«Дзяжурныя ў Цэнтры нагляду ў Беластоку заўважылі каля дамбы з польскага боку некалькі чалавек, якія перадавалі пасылкі на беларускі бок. Неадкладна да гэтага месца быў накіраваны патруль з пагранічнага паста ў Чарамху, які праверыў дакументы ў 3 грамадзян Польшчы, 2 грамадзян Германіі і 1 грамадзяніна Швейцарыі. Людзі прыйшлі ў раён польска-беларускай мяжы з рэчамі, якія перадалі беларускаму боку». 

Гэта значыць, мяжу гэтыя людзі не штурмавалі і патрапіць у Беларусь не імкнуліся. Яны спрабавалі нешта ў Беларусь перадаць. Што менавіта яны перадавалі, памежнікі не паведамляюць.

Абярыце тэгі

Абярыце даты выкрыцця фэйкаў
Тып
Тэрыторыя
Крыніца
Тэмы

Ілон Маск узрадаваўся, што расейскія войскі акружылі Бахмут 

На чацвёртым месяцы баёў за горад Бахмут з'яўляюцца навіны то аб няпоўным, то аб поўным, то «аб агнявым» яго асяроддзі.

На гэтым фоне ў нямецкамоўным тэлеграм-канале «Навіны з Расіі» з'явіўся пост аб тым, што Ілон Маск парадаваўся твіту, у якім паведамлялася, што расейскія войскі атачылі гэты невялікі горад у Данецкай вобласці Украіны. 

«Ілон Маск напісаў у твітары, што Бахмут "практычна акружаны" і "гэта добра"».

У пацверджанне нават паказалі скрын яго каментароў пад твітам з акаўнта War Mapper з картай асяроддзя горада.

Калі зайсці ў акаўнт Ілона Маска і паглядзець ягоныя рэплікі на чужыя твіты за 28 лютага, то ў стужцы гэта выглядае сапраўды менавіта так, як і паказаў нямецкі тэлеграм-канал.

Але калі адкрыць гэтыя рэплікі, то бачна, што яны - на розныя тэмы.

Твіт «амаль акружаны» сапраўды датычыцца Бахмуту. А вось фразу «Гэта добра» ён напісаў у адказ на твіт у іншым акаўнце. У ім ён пахваліў які награваецца чахол для матраца.

Абярыце тэгі

Абярыце даты выкрыцця фэйкаў
Тып
Тэрыторыя
Крыніца
Асобы
Тэмы

Ва Украіне абражаюць ветэранаў тым, што перапісваюць гісторыю і зносяць помнікі

Пакуль у Беларусі спрабуюць знесці помнік паэтцы Ларысе Геніюш «без прыцягнення непатрэбнай увагі грамадскасці», супрацоўніца «Беларусь-1» Кацярына Ціхамірава ў сваім «Кацюшыным разліку» пераконвае гледачоў, што ва Украіне перапісваюць гісторыю, зносяць помнікі і гэтым крыўдзяць ветэранаў. 

«Апошняе дзесяцігоддзе ўкраінскія ўлады старанна перапісвалі ўласную гісторыю і працягваюць гэта рабіць да гэтага часу. Спачатку быў ленінапад, потым дабраліся нават да магіл тых, хто вызваляў Украіну ад прыгнёту нямецка-фашысцкага захопніка».

Далей яна дэманструе пажылога мужчыну з медалямі і на мыліцах. 

«Я ж ваяваў, я ж у крыві ляжаў... руку адарвала, дзве дзіркі ў галаве... нагу... завошта ж я ваяваў скажы, таварыш палкоўнік?!», - кажа ён.

Усё выглядае так, нібы дзядуля-франтавік глыбока засмучаны зносам помнікаў Леніну і воінам-вызваліцелям ва Украіне. Але, як аказалася, гэтае відэа з ветэранам не мае ніякага дачынення да зносу помнікаў. 

Арыгінальнае відэа размешчана на ютуб-канале «Тэлеканал КотТВ» і называецца «Ветэран-бомж і Прэзідэнт Парашэнка». І выкладзена ў сетку яно было яшчэ 26 кастрычніка 2014 года. Гэта значыць, канал «Беларусь-1» уставіў у сюжэт кавалак з відэа васьмігадовай даўніны.

А цяпер даведаемся з-за чаго насамрэч так руйнаваўся дзядуля. У гэтым жа відэа ёсць такі ўрывак:

«– Вы тут кагосьці чакаеце?

– Так, прэзідэнта чакаю. ён мне сказаў, ва Умані, было 10 тысяч людзей, ён мяне пиднял з натоўпу, гэта 20 траўня, і сказаў што я вам дапамагу. Дык вось я яго чакаю і хачу спытаць дапаможа ён мне ці не».

Дзядуля чакае тады новаабранага прэзідэнта, які яму абяцаў дапамагчы. Пётр Парашэнка і праўда ў траўні 2014 года быў ва Умані — ён тады яшчэ быў кандыдатам на пасаду прэзідэнта. І прыехаў выступіць на перадвыбарчым мітынгу. А ў кастрычніку пабываў у Адэсе, дзе і было знята гэтае відэа.

Ветэран на відэа — інвалід 1-й групы Мікалай Іванавіч Скалеўскі, які, паводле яго слоў, 20 гадоў стаіць у чарзе на кватэру і ўсё не можа яе атрымаць.

«Дваццаць гадоў дамагаюся кватэры, я бамж. У мяне жонка інвалід першай групы»

Хаця сярод Адэскіх валанцёраў, якія яго добра ведаюць, пагаворваюць, што гэта ўсё не зусім праўда. Калі верыць не словам, а дакументам, то інваліднасць дзядуля атрымаў яшчэ ў дзяцінстве, якое прыпала на гады вайны. Тады яму было 10 гадоў — і няма інфармацыі, што ён у такім узросце ўжо ваяваў. А без жылля ён застаўся таму, што прадаў свой дом, пераехаў у 2007 годзе ў Адэсу і стаў патрабаваць сабе кватэру. 

Але сутнасць нават не ў гэтым. Дзядуля ва Украіне вядомы яшчэ і тым, што выказваў сваю падтрымку лідэру ўкраінскіх нацыяналістаў Алегу Цягнібоку

«Перадайце Цягнібоку, што я за яго буду... Перадайце. Я не туды страляў — трэба было сюды страляць».

Гэта значыць, па-першае, франтавое мінулае дзядулі пад сумневам. Па-другое, гаворыць ён зусім не пра тое, што яму прыпісала беларускае тэлебачанне. А ў трэціх — ён наўрад ці супраць ленінапада, таму што з'яўляецца прыхільнікам украінскіх радыкалаў з партыі «Свабода».

Абярыце тэгі

Абярыце даты выкрыцця фэйкаў
Тып
Тэрыторыя
Крыніца
Асобы
Тэмы

Іншыя Антыфэйкі / фактчэкі