«Цудоўнае абаянне брыдоты». Пукст у гасцях у Чалага

Сяргей Пукст — беларускі кампазітар, музыкант-наватар і эксперыментатар. За сваю музычную кар'еру ён выпрабаваў сябе ў многіх музычных кірунках. У пачатку нулявых тварыў у стылі построк. Затым яго захапіў панк-джаз, а пасля ён акунуўся ў індзі-рок. Пукст таксама выступае ў вобразе шансанье Георгія Дабро. У праекце True Litwin Beat нават чытаў рэп. Нядаўна музыка пераехаў з Беларусі ў Варшаву.

Сяргей Чалы: У Георгія цікавая біяграфія. Гэта рускі чалавек, які прыехаў у Менск. І як рускаму чалавеку, які думаў, што ён знайшоў сабе ў Менску прытулак, эміграваць з Беларусі? 

Сяргей Пукст: Гэта было складана. Там жа Георгію была прыдуманая цэлая біяграфія. Гэта наша старая сямейная ідэя пра Георгія, якая пачалася з фінансавых праблем. Быў прыдуманы паразіт, які зжырае ўсе гэтыя грошы. Прыдумалі характар. Тут я чую песню Міхайлава «Дару табе світанкі і заходы», дзе зразумела, што герой нічога дзяўчыне так і не дорыць. 

Сяргей Чалы: Памятаеш, быў такі фільм «Я падару табе гэтую зорку»?

Сяргей Пукст: Так. Я дару табе Варшаву, дзяўчынка мая. Нават у кафэ не сходзяць, хутчэй за ўсё. І гэты ўнутраны ўсмоктвацель бабла, які ў нас у сям'і адбываўся, вырадзіўся ў такога персанажа. Які быў на пачатку такім кардонным, я ж нават размаўляў інакш, быў зусім іншым чалавекам. Ён потым насыціўся нейкім маім унутраным абаяннем. І ў гэтым дзіўным такім мікс-фактуры людзі сталі плакаць некаторыя пад песні Георгія, пад гэтыя жлобскія гімны. Яны сталі нечакана пранікацца. І Георгій стаў чалавекам досыць абаяльным. Гэта такое прыгожае, цудоўнае абаянне брыдоты. Я нават не ведаю як гэта апісаць. Таму што ў гэтым таксама ёсць я. Гэта часцінка мяне. І ўва мне часцінка Георгія. 

Калі людзі прыдумляюць другога персанажа, яны хочуць выслізнуць ад адказнасці. Ад сацыяльнага доўгу. Гэта не я насцаў у пад'ездзе, гэта Георгій. Гэта іншы чалавек. А мы не можам адзін без аднаго. Нейкія сіямскія блізняты. І ўва мне люта расцвітаюць гэтыя нячыстыя скурыстыя крылы Георгія і наадварот.

Сяргей Чалы: Шчыра кажучы, у мяне зусім іншы погляд на Георгія.

Хацеў табе нагадаць, як ты ў адной са сваіх іпастасяў аднойчы зрабіў цалкам надзвычайны ютуб-перформанс. Які называўся «Дакуль». Дзе персанаж ходзіць са сваім сябрам па крамах, разглядае цэннікі на тавары, прадукты харчавання і кажа: «Як жа, сука, дорага! Хіба за гэта нашы дзяды ваявалі?». Як сёння ўспрымаецца паход па крамах?

Сяргей Пукст: Гэта Міша Гулін прыдумаў. Менавіта гэтую фразу. Гэта вось той другі чалавек, які хадзіў са мной па крамах. Тут таксама можна знайсці. Можна пахадзіць. Я ведаю месцы, дзе можна зняць другі ролік «Сука, дорага — 2». Багаты горад Варшава.

Сяргей Чалы: Тое, што ў Беларусі даражэй, з'яўляецца ўжо эканамічным фактам. І гэта ў нейкай ступені сур'ёзны правал эканамічнай палітыкі ўсіх гэтых гадоў. Я сам памятаю людзей, якія мне казалі: «Мне падабаецца тут жыць, таму што тут хоць бы танна гэта, гэта і гэта». Цяпер ужо ўсё гэта паступова…

Сяргей Пукст: Таму я тут. 

Сяргей Чалы: Быў яшчэ адзін праект, які, як мне здаецца, быў зроблены таму што ні Сяргей Пукст, ні Георгій Дабро не змаглі б так выказацца. Гэта True Litwin Beat, песня пра Менск 2019 года, якую я пераслухоўваў. Мне здаецца, у беларускім сегменце ўсёй музыкі, якая толькі ёсць, няма нічога больш дакладнага, пранізлівага пра гэты час. «Ты не бачыў Менск — ты не паміраў». Убачыць Парыж і памерці, толькі наадварот. Тады здавалася, што Беларусь становіцца чымсьці актуальным. Вось фестывалі, тэатр, кіно. І гэтая песня абсалютнай безнадзейнасці. Гэта мастацкае прадбачанне ці што?

Сяргей Пукст: На самой справе чым больш негатыўна ты выкажашся, тым дакладней ты трапляеш. Гэта просты закон. Другое — я тады сканцэнтраваў усе прэтэнзіі да міру і так выказаў. У нас жа вось карамельны такі гэты горад, чысты. А інвалідаў няма.  

Што раздражняе заўсёды ў Еўропе? І тут, у Варшаве таксама. Што людзі ўсякія: аднаногія, на мыліцах, на сваіх калясках пруцца перад табой. А ў Менску нікога няма. Толькі там часам міласціну просяць. Таму што няма інвалідаў, праўда? Проста яны сядзяць дома. 

Я не ведаю, чаму так адбываецца. Проста выказаў меркаванні наконт гораду, дзе я жыў.

Сяргей Чалы: Ну, гэта асаблівасць таталітарных рэжымаў. Успомні, як пры Сталіне зачышчалі гарады ад калек пасля вайны. А навошта, каб гэта было на вачах?

Сяргей Пукст: Калі ты жывеш у такім грамадстве няпоўнай свабоды, проста вельмі сумна. І гэта адзіная песня, за якую мне заплацілі. Цалкам прыстойныя грошы. І я падумаў, што трэба ж напісаць прыстойную песню нарэшце. 

Сяргей Чалы: Жылі ў паўгвалце. Трэба было апынуцца ў іншым месцы, каб гэта адчуць. Знутры гэта ўжо не так добра відаць. 

Сяргей Пукст: Гэта ж класічная крыўда тых людзей, якія застаюцца. Ім здаецца, ну, чаму вы так плоска бачыце нашу сітуацыю? А ўсё сапраўды вельмі сплошчваецца, становіцца проста такім канкрэтным. Карцінка вельмі мяняецца, так?  Яна становіцца двухмернай. Ты выязджаеш з гэтага асяроддзя і на штодзённым узроўні гэтага не адчуваеш. 

Тут паветра свабоды, а там так душна. З аднаго боку не хочацца такія банальныя рэчы артыкуляваць, але калі ты прыязджаеш, спадае напружанне. Разумееш, што можна наогул не перажываць праз вельмі многія рэчы.  

Сяргей Чалы: Чаму мяне ўразіла гэта кампазіцыя, таму што вонкава гэта быў ледзь не самы шчасны перыяд краіны. Калі ўсё развівалася. Нават і неяк па-за дзяржавай. І здавалася, што яшчэ крыху і гэта можа стаць чымсьці. Але адчуванне безнадзейнасці на ўзроўні эканамічных настрояў ужо счытвалася да 20-га года. Пасля крызісу 2015-2016 гадоў, калі ўлада ўпершыню кінула людзей, тыпу выжывайце самі. Яна потым паўтарыла гэта ў каронавірус 2020 года. І пасля гэтага агульны настрой стаў такім, што тут лавіць больш няма чаго. І тады ж працоўная міграцыя разгарнулася з Усходу на Захад. І тады ж на ўзроўні глыбінных інтэрв'ю счытвалася ў людзей: «Ну, я, можа, і не паеду, але дзецям ужо дакладна трэба». І таму 2020 год шмат у чым стаў вынікам вось гэтай вось безнадзейнасці. Ён яе не нарадзіў. 

Ты ў сваім інтэрв'ю неяк казаў, што не хочаш выказвацца пра 2020 год, таму што ты не той чалавек, які можа казаць пра гэта наўпрост.

Сяргей Пукст: Я звярнуў увагу на рэакцыю людзей на маё з'яўленне тут. Яны былі вельмі рады мяне бачыць. Калі ўжо я ссунуўся, таму што я ніяк не ўяўляўся фігурай, якая магла кудысьці пераязджаць. Я займаўся сваімі справамі больш-менш. Я да апошняга ў Менску спрабаваў рабіць кінаклуб, чапляўся за нейкія культурныя аспекты.

Сяргей Чалы: У многіх інтэрв'ю ты спрабуеш стварыць вобраз такога нягодніка, цыніка, панка. Ты нават тут спрабаваў паказаць Георгія Дабро нейкім такім «гэта маё дрэннае альтэрэга». У мяне зусім іншы погляд. Я гэтую думку спарадзіў з тваіх выказванняў «я граю самую шчырую музыку». Самыя шчырыя песні, якія замаскаваныя пад вось гэты вось нізкі жанр шансона. Ці не з'яўляецца ўсё ж такі шчырасць першаснай, а панк — ахоўным механізмам? Ахоўны механізм ад крытыкі. Яшчэ адна іпастась Сяргея Пукста — гэта музычны крытык творчасці Георгія Дабро Барыс Шнеерзон.

Сяргей Пукст: Хто лепш напіша пра цябе, які ставіцца іншым чалавекам, чым твой іншы? Шнеерзон быў прыдуманы, нават не прыдуманы, ён нарадзіўся. Я не магу казаць, што быў прыдуманы, гэта проста як мае дзеці, нешта ўва мне. Проста калі ўжо атрымліваць па мордзе, то хаця б ад самога сябе. Каб быў чалавек нейкі родны. Каб ён плюнуў табе ў твар загадзя трошкі. Чужыя людзі яны ж грубыя. Яны цябе не разумеюць як правіла. 

Ты памятаеш ідэальны культуралагічны прынцып, што лепшы твор той, які зразумелы самому сабе і госпаду богу? Калі гэта разумее два-тры чалавекі — ужо горай. Ужо хрэновенькі твор. 

Сяргей Чалы: Ты казаў, што імкнешся рабіць музыку, жанр якой цяжка вызначыць. 

Сяргей Пукст: Імкненне адысці ад канкурэнцыі. 

Сяргей Чалы: І тады ж ты казаў, што табе не падабаецца, што музыку замяняе саўнд-дызайн.

Сяргей Пукст: Але гэта непазбежная прырода. Тут вельмі простая логіка: музыка — рэч, залежная ад тэхналогіяў. І хачу нагадаць, што апошні раз мы чулі выразную музыку ў 80-я гады. З характэрным гучаннем. Я маю на ўвазе апошняе арыгінальнае гучанне, дзе сінтэзатары былі досыць недасканалыя, каб гучаць характэрна. Ужо ў 90-я больш-менш усе атмасферы можна было перадаць. Семпліравалася. Не кажучы ўжо пра 2000-я. Адпаведна сама мелодыя сышла на другі план, таму што людзі захацелі занурацца, хацелі як бы трошкі растварацца ў атмасферы, у асяроддзі, таму што музыка давала ўжо такія магчымасці. А самі меладычныя ідэі, гэта ўсё засталося. Гладкоў Генадзь памёр не так даўно, носьбіт такой яркай меладычнай прыроды кампазітарскай.

Уласна чаму мы любім усякія савецкія кіно. Кіно магло быць абсалютна дзярмовым, але музыка проста выцягвала яго. Такое ў Савецкім саюзе бывала неаднаразова. 

Які-небудзь там «Вусаты нянь», дзе Рыбнікаў проста ратаваў фільм. Калі ты паглядзіш гэты фільм, толькі музыка — гэта цуд. 

Чалы Чалы: Ці не з'яўляецца панк — музыкай, якая ніяк не зведзена, прызначанай толькі для жывога праслухоўвання?

Сяргей Пукст: Гэтае пытанне занадта складанае для мяне. Я да яго не гатовы. Мне здаецца, што сёння дзіўна пашырыліся магчымасці музыкі і магчымасці тонкіх атмасферных станаў. Людзі пераводзяць у МР3 і слухаюць у пукалках такіх.

Сяргей Чалы: Раней ты казаў, што на музычнай паліцы бачыш сябе дзесьці паміж Сідам Вішэсам і Луі Армстрангам. Дзе ты бачыш сваё месца цяпер?

Сяргей Пукст: У прынцыпе нармальна вызначыў. Цалкам там. Таму што я на самай справе люблю экспрэсію. Стары добры катарсіс мяне ўсё яшчэ хвалюе.  Я ўсё яшчэ хачу, каб я пазнаваў нешта новае. Ці прынамсі нешта новае адчуваў. Але адчуваў галавой. Некаторы час таму ўзнікла мода на Ягора Летава. У цэлым у Летава вельмі добрая паэзія. Або Цой, у якога ёсць простае фармальнае практыкаванне, да прыкладу, «давайце граць музыку толькі з пяці нот». Яна адразу набывае такую цэльнасць, манументальнасць. Калі мы будзем выкарыстоўваць некалькі слоў, такіх як зямля, неба, кроў, цыгарэты, гарбата, адразу набываецца цэласць паэтычная. Нічога не хачу сказаць, Цой вельмі таленавіта і магутна з гэтым працаваў, але проста звярніце ўвагу, як гэтыя простыя рэчы набываюць сімвалічнае, глыбокае значэнне проста таму, што яны не моцна вар'іруюцца.