Нагадаем, некалькі гадоў таму Аляксандр Лукашэнка даручыў курыраваць экспарт у Зімбабвэ свайму старому паплечніку, тагачаснаму кіраўніку справамі прэзідэнта Віктару Шэйману. У 2018 годзе Шэйман пабываў з візітамі ў Зімбабвэ як мінімум двойчы. Пасля сакавіцкай паездкі ён далажыў Лукашэнку аб падпісанні кантрактаў на пастаўкі трактароў і тэхнікі для лясной гаспадаркі на $ 58 000 000. Краіны таксама запланавалі стварыць буйную транспартную кампанію і сумеснае прадпрыемства па горнай здабычы, якое будзе займацца шырокім спектрам карысных выкапняў, уключаючы нафту, золата і плаціну. Пры гэтым было вядома, што афрыканскія краіны адчуваюць складанасці з разлікамі за пастаўленую тэхніку. Шэйман развеяў скепсіс і раскрыў схему працы.

«Ніхто не збіраецца супрацоўнічаць за бясплатна. Калі ў іх няма грошай, яны гатовыя разлічвацца карыснымі выкапнямі. Гэта нас задавальняе. Галоўнае – каб складалася эканоміка, каб была прыбытак для Беларусі», – сказаў ён. 

У студзені 2019 года Віктар Шэйман праанансаваў прамысловую здабычу карысных выкапняў у Зімбабвэ.

«Мы пачалі займацца вельмі прадметна прафесійнай геолагаразведкай. Нашы геолагі працуюць у Зімбабвэ паўтара года. І знайшлі вельмі цікавыя і досыць вялікія паклады карысных выкапняў. Мы разлічваем увайсці ў прамысловую здабычу карысных выкапняў ужо пачынаючы літаральна з сакавіка гэтага года», – паведаміў Шэйман. 

Гэтую заяву ён зрабіў пасля сустрэчы Аляксандра Лукашэнкі з прэзідэнтам Зімбабвэ Эмерсанам Мнангагва ў Менску. Падчас таго візіту ў сталіцы Беларусі адкрылася ганаровае консульства Зімбабвэ. Ганаровым консулам стаў бізнесовец Аляксандр Зінгман, які на той моманты быў вядомы як пастаўшчык беларускай тэхнікі ў Афрыку. Увесну гэтага года ён праславіўся дзякуючы траплянню ў скандал У Дэмакратычнай Рэспубліцы Конга, дзе Зінгмана і яго партнёраў затрымалі па падазрэнні ў гандлі зброяй і падрыхтоўцы перавароту. У няволі яны правялі трохі часу. Пасля выхаду на волю бізнесовец абверг датычнасць да паставак зброі.

Аповяд пра Зінгмане спатрэбіўся з-за таго, што ў снежні 2017 года ён і Сяргей Шэйман – сын Віктара Шэймана – зарэгістравалі на Сейшэльскіх выспах кампанію «Midlands Goldfields Foundation». Долі былі размеркаваны 50 на 50.

Інтарэсы Сейшэльскія структуры ў Зімбабвэ прадстаўляла брытанская кампанія з аналагічным назвай «Midlands Goldfields Limited».

Менавіта гэтая фірма ў красавіку 2018 года, як атрымалася высветліць цэнтру па даследаванні карупцыі і арганізаванай злачыннасці (OCCRP), атрымала 70% долю ў сумесным прадпрыемстве па здабычы золата пад назвай «Zim GoldFields Limited». 30% дасталася Карпарацыі развіцця горна здабыўной прамысловасці Зімбабвэ – «ZMDC».

Дырэктарамі сумеснага прадпрыемства пазначаны некалькі беларусаў. Сярод іх – Яўген Жоўнер. Ён таксама падпісваў дакументы ад імя «Zim GoldFields».

Як высветлілі следчыя, «Zim GoldFields» атрымала некалькі спецыяльных грантаў на распрацоўку россыпных радовішчаў золата ў Зімбабвэ з паніжанай падатковай стаўкай і наняла беларускую кампанію «Белгеапошук» для правядзення работ.

На момант стварэння сумеснага прадпрыемства «Белгеапошук» быў звязаны з кіраўніком справамі Прэзідэнта Беларусі, якім кіраваў Віктар Шэйман. Цяпер гэтая кампанія ўжо з'яўляецца цалкам прыватнай структурай, адзін з бенефіцыяраў якой Яўген Жоўнер.

«Белгеапошук» вёў працы па замове «Zim GoldFields» ў далінах некалькіх зімбабвійскіх рэк. Найбольш актыўна яны ішлі ў рэчышчы ракі Мутары ў правінцыі Манікаленд. Там ім выдзелілі ўчастак у 10 тысяч гектараў. У заяўцы на спецыяльны грант было пазначаныя плануемыя выдаткі на праект – амаль $ 10 000 000.

У кастрычніку 2018 года праверка Міністэрства горнай прамысловасці паказала, што на ўчастку, выдзеленым «Zim GoldFields» у рэчышчы ракі Мутары, мела месца нелегальная здабыча. Пазней, праўда, чыноўнікі знайшлі парушэнні і з боку сумеснага прадпрыемства, але ўжо ў іншым месцы – Мутаса.

У сярэдзіне лістапада 2020 года на пляцоўцы, выдзеленай «Zim GoldFields», адбыўся інцыдэнт з гібеллю нелегальных золата здабытчыкаў. Там працавала падрадная арганізацыя з Кітая. Яна засынала адкрытыя карʼеры, каб падрыхтавацца да працы. Некаторыя здабытчыкі пакінулі шахту, а некаторыя засталіся ўнутры. У выніку загінула два чалавекі. 

Прыкладна за два месяцы да гэтага інцыдэнту Брытанская і Сейшэльскія кампаніі «Midlands GoldFields» спынілі сваю дзейнасць. Паводле неафіцыйнай інфармацыі, у частцы кантролю над «Zim GoldFields» нічога не змянілася, але пацверджання гэтаму следчыя не знайшлі. Тым часам сумеснае прадпрыемства працягвае функцыянаваць, хоць і спыніла распрацоўку золата ў рэчышчы ракі Мутары. 

З электроннай пошты кампаніі «Aftrade», якой валодае Аляксандр Зінгман, прыйшоў адказ, што бізнесовец не мае ніякага дачынення ні да сумеснага прадпрыемству «Zim Goldfields», ні да брытанскай фірме «Midlands Goldfields Limited». «Спадар Зінгман таксама не ўдзельнічае ў якіх-небудзь дзелавых адносінах і існуючых кампаніях са спадаром Сяргеем Шэйманам», – гаворыцца ў адказе.

Сяргей і Віктар Шэйманы не адказалі на запыты і званкі.

Аўтары Аляксандр Ярашэвіч, Аляксей Карпека, рэдактар Станіслаў Івашкевіч